رکود عمیق در ساخت و ساز: سایه سنگین بر نمایشگاه های صنعت ساختمان

به گزارش 8 مهرماه 1404 ویژه نامه دنیای اقتصاد:

نمایشگاه‌های صنعت ساختمان ایران، به‌ویژه در اصفهان به‌عنوان یکی از کانون‌های اصلی این صنعت، سال‌ها نقش کاتالیزور مهمی در معرفی دستاوردهای نوین، تسهیل ارتباطات تجاری (B2B) و انعقاد قراردادهای کلان ایفا می‌کردند. با این حال، شواهد اخیر حاکی از آن است که با وجود ارتقای کیفیت زیرساخت‌های دائمی و افزایش محسوس حضور بازدیدکنندگان، این رویدادها با یک “چالش تعلیق مشارکت‌کننده” مواجه شده‌اند که عمده کارشناسان آن را نشانه‌ای آشکار از رکود عمیق و ساختاری در صنعت ساختمان کشور می‌دانند.

این تنزل پویشگری در حالی است که عوامل متعددی نظیر رکود بازار مسکن، تصاعد هزینه‌ها، ضعف در مارکتینگ نمایشگاهی و برگزاری پرتعداد رویدادهای تکراری، نمایشگاه‌ها را از روزهای طلایی گذشته دور کرده است. دیگر نه ازدحام غرفه‌ها به چشم می‌آید و نه انعقاد قراردادهای میلیاردی سابق. چالش‌های دیگری نظیر موازی‌کاری نهادها، مشکلات زیرساختی، محدودیت‌های تعاملی ناشی از تحریم‌ها و مقاومت در برابر رویکرد دیجیتال‌محور نیز بر این وضعیت دامن زده‌اند.

از دیدگاه متولیان و کارشناسان این حوزه، ریشه اصلی این بی‌رونقی، ناخوش‌احوالی و کسادی بخش ساخت‌وساز است. افزایش مداوم قیمت نهاده‌های اصلی (فولاد، سیمان و تجهیزات) قدرت رقابت شرکت‌ها را تحلیل برده و افت قدرت خرید عمومی، پروژه‌های بزرگ را متوقف ساخته است. این شرایط، توجیه اقتصادی حضور پرهزینه در نمایشگاه‌ها را برای بسیاری از شرکت‌های داخلی از بین برده است. همچنین، نامحسوس بودن حضور شرکت‌های خارجی، بعد بین‌المللی نمایشگاه‌های اصفهان را تضعیف کرده و آن‌ها را به رویدادی صرفاً داخلی تنزل داده است.

برخی فعالان صنعت ساختمان نیز معتقدند ماهیت نمایشگاه‌ها از یک بستر حرفه‌ای به ابزاری برای فروش غرفه و درآمدزایی برگزارکنندگان محدود شده است. برنامه‌های جانبی نظیر همایش‌های تخصصی یا نشست‌های B2B که می‌توانند نمایشگاه را از یک بازارچه محلی به یک رویداد حرفه‌ای تبدیل کنند، در غیاب پویایی واقعی بازار، به رویدادهایی برای بیان چالش‌ها و مشکلات داخلی تقلیل یافته‌اند.

علاوه بر این، در حالی که صنعت ساختمان جهانی به سمت فناوری‌های نوین همچون ساختمان سبز، هوشمندسازی و انرژی‌های پاک در حال حرکت است، نمایشگاه‌های داخلی فاصله‌ای جدی با این روندها دارند. غیاب شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های ساختمانی گواه این شکاف است.

گزارش میدانی: دلایل انصراف شرکت‌ها از زبان فعالان

در پی این مباحث و زمزمه‌های مبنی بر عدم حضور پررنگ شرکت‌های ساختمانی، دنیای اقتصاد گفتگویی تحلیلی را با مسئولان، فعالان و کارشناسان صنعت ساختمان انجام داده که در ادامه می‌آید:

هزینه‌های تصاعدی و ضعف بازخورد اقتصادی

یکی از فعالان حوزه ساختمان (که نخواست نامش فاش شود)، با اشاره به کیفیت برگزاری نمایشگاه، به موضوع هزینه‌های تصاعدی حضور اشاره می‌کند:

«هزینه اجاره غرفه و غرفه‌سازی با افزایش چشمگیری روبرو شده است. در حال حاضر، بسیاری از شرکت‌کنندگان نه به دلیل رونق‌یابی بلکه بیشتر برای حفظ اعتبار و جایگاه برند خود در این رویدادها حاضر می‌شوند. مسافت زیاد محل نمایشگاه نیز مزید بر علت شده و موجب کاهش حضور مخاطبان هدف شده است.»

وی در ارتباط با راهکارهای رونق‌دهی می‌افزاید: «پویایی نمایشگاه مستلزم کاهش هزینه‌ها با رویکرد بازخورد سرمایه‌گذاری (ROI) برای غرفه‌دار است. اگر این رویکرد اعمال نشود، هرسال شاهد کاهش تعداد مشارکت‌کنندگان خواهیم بود. بهترین راهکار این است که به‌جای برگزاری نمایشگاه‌های متعدد و تکراری، حوزه‌های مرتبط مانند تأسیسات، برق و ساخت‌وساز به صورت تلفیقی، در یک زمان، در یک فضای بزرگ‌تر و باکیفیت بالاتر برگزار شوند. این کار ضمن صرفه‌جویی در منابع، هم‌افزایی و بازدهی بالاتری خواهد داشت.»

بقا در کسادی: نوآوری بدون نقدینگی بی‌معناست

حامد صلواتی، عضو انجمن صنفی معماران اصفهان، با تأکید بر تأثیر رکود ساختاری بر کل اکوسیستم صنعت، اظهار می‌دارد:

«در شرایط کنونی، صنعت ساختمان در رکود شدیدی قرار دارد. فعالانش بیش از آنکه برای رشد بجنگند، در پی بقای سازمانی و ماندگاری هستند. زمانی که کیفیت برگزاری، دعوت‌کنندگان و حوزه‌های تخصصی تنزل پیدا می‌کند، در این دوران رخوت ساخت‌وساز، تمایلی برای حضور باقی نمی‌ماند.» صلواتی درباره تأثیر مباحث مالی در کاهش مشارکت می‌گوید: «مشکل اصلی این نیست که شرکت‌ها توان پرداخت هزینه را ندارند، بلکه این است که به دلیل بی‌تحرکی بازار، اطمینانی به بازگشت هزینه و سودآوری پس از اتمام نمایشگاه وجود ندارد. این وضعیت نه‌تنها در اصفهان بلکه در نمایشگاه‌های بزرگ‌تر مانند تهران نیز مشهود است.»

انتظار از مقام ارشد اجرایی استان: از تبلیغ تا شفاف‌سازی

در سطح استان، با وجود قدردانی از تلاش‌های استاندار در حوزه ارتباطات عمومی و حضور در جمع اصناف و بخش‌های مختلف تولیدی (که اقدامی پسندیده و ارزشمند است)، در شرایط مبهم اقتصادی کنونی، بخش تولید و تجارت استان، به‌ویژه شهر اصفهان، به وجه دیگری از رهبری نیاز دارد. در این دوران بی‌ثباتی، تجار و تولیدکنندگان انتظار دارند که مقام ارشد اجرایی استان، ضمن شفاف‌سازی کامل وضعیت اقتصادی پیشِ رو، اقدام به ارائه راهکارهای عملیاتی و کوتاه‌مدت برای رفع موانع موجود کند و صرفاً به بیان مشکلات یا حضورهای نمادین اکتفا نکند.

چشم‌انداز احیا: گذار از فروش محصول تا اشتراک تجربه

بازگشت رونق به صنعت نمایشگاهی ساختمان در اصفهان و ایران، گامی مهم برای خروج صنعت ساخت‌وساز از رکود است. این تحول مستلزم توسعه زیرساخت‌ها، تسهیل حضور شرکت‌های خارجی، حمایت هدفمند از دانش‌بنیان‌ها و فراتر از آن، تغییر ماهیت نمایشگاه از رویداد صرفاً فروش محور به بستری برای ارائه و اشتراک تجربه، فناوری و دانش نوین است. با رفع موانع نهادی و ساختاری، اصفهان می‌تواند بار دیگر جایگاه خود را به‌عنوان قطب مهم صنعت ساخت‌وساز کشور تثبیت کند.